|
که بر حسب اتّفاق در سال 1299 شمسی مطابق 1920 میلادی در همدان بدست آمده و متعلق به موزة برلین می باشد .
یازده سطر خط میخی پارسی روی این لوحه نقر گردیده است هر چند یازدهمین سطر مفقود شده ولی معلوم است چه عبارتی در آن نوشته شده است .
در همان سال لوح زرین دیگری دارای چهارده سطر خط به نام ارشام پسر و جانشین آریارمن در همدان بدست آمد و گویا در مجموعه عتیقات آقای مارسل ویدل موجود است.
بعضی از محققین و باستان شناسان معتقدند که این لوحه و لوحة زرین ارشام و بسیاری نفائس و اسناد شاهان سلف را کوروش کبیر پس از فتح همدان از فارس بدآنجا منتقل کرد تا در خزانه و کاخ سلطنتی آنجا نگاهداری شود.
بعضی از دانشمندان در اصالت و اعتبار این دو لوحه تردید کرده تصّور نموده اند که متعلق به زمان اردشیر دوم هخامنشی ( 359-407 ق.م ) است و این پادشاه دستور داده تا این دو لوح را به نام پادشاهان سابق درست کنند ، زیرا چنانچه کوروش کبیر ، ارشام را از سلطنت خلع کرده بود برادر کوچک اردشیر دوم که نیز اسم کوروش داشت بر علیه برادر خود قیام کرده می خواست او را هم از مقام سلطنتی اخراج کند پس گویا اردشیر برای تأیید و تثبیت حق شاهانة ارشام و آ ریارمن که از نیاکان او بودند چنین لوحه هائی بوجود آورد . ولی بدلائل زیر باید این تصّور را ، بی اساس دانست .
1. این دو لوح فقط بزبان پارسی باستان نقر گردیده ، در صورتیکه لوحه های زرین و سیمین بنام داریوش کبیر ترجمه هائی به زبانهای عیلامی و بابلی هم دارند ، زیرا در زمان او سلطة پادشاهان پارس شامل آن سرزمینها شده بود ، پس باید انتظار کشید که لوحه های شهریاران قبل از داریوش فاقد چنین ترجمه هائی باشد.
2. این دو لوح از خوبی سرزمین پارس و مردمان و اسبان آن تعریف می کنند و به غیر از داریوش کبیر که نوة ارشام و نبیرة آریارمن بود و واضحاً عباراتی از کتیبه های نیاکان خود نقل می نماید هیچ یک از سلاطین بعدی چنین تعریفی نکرده اند زیرا سرزمین پارس با تمام هخامنش قسمت قلیلی از آن اراضی وسیعی بود که بعداً نصیب پادشاهان هخامنشی گردید و هر قسمت آن امپراطوری بزرگ شکوه و زیبایی مخصوص خود داشته .
3. در هر دو لوح چون کلمه « اورمزدا » را در حالت اضافه می نوشتند فقط هجای h ( هُ ) را علامت آن حالت دانستند چنانکه سراسر کتیبة بزرگ داریوش کبیر در بیستون همان روش معمول است در صورتیکه در اکثر کتیبه های بعدی و مخصوصاً در کتیبه های اردشیر دوم چون میخواستند کلمة اورمزدا را در حالت اضافه بنویسند ha ( ها ) را به عوض h ( هُ ) تنها به آن کلمه می چسباندند و این خود دلیل قدمت این دو لوح است .
4. نه در لوحة آریارمن و نه در لوحة ارشام و نه در کتیبة بیستون هیچ کدام این چهار علامت نموداری Q ( شاه ) W ( اورمزدا ) $ ( کشور ) e ( زمین ) استعمال نشده است . در صورتیکه در کتیبه های پادشاهان متأخر هخامنشی مخصوصاً اردشیر دوم چند مرتبه این چهار علامت در کتیبه هایشان بکار برده شده است .
این کتیبه معروف به Am H می باشد و از آریارمن - همدان گرفته شده است .
لوحه زرین آرشام شاه هخامنشی
این لوحه به نام ارشام پادشاه پارس است که دارای 14 سطر است درسال 1299 هجری شمسی در همدان پیدا شد . قسمت کوچکی از دو سطر آخر آن افتاده ولی شکّی نیست که کدام هجاهائی در آن قسمت نقر شده است .
ارشام پسر آریارمن درحدود سال 615 ق.م به تخت پدر خود نشست تا وقتی که با احتمال قوی کوروش کبیر که از سلسلة دیگری از خاندان هخامنشی بود او را از مقام شاهی خلع کرد و سلطة او را بدست آورد . به نتیجه ویشتاسپ پسر ارشام . شاه نشد و جزو پادشاهان سلسله هخامنشی که قبل از داریوش سلطنت نمودند محسوب نمی شد . وقتی که داریوش کبیر بعد از وفات کمبوجیه در سال 521 ق.م به سلطنت رسید جد او ارشام هنوز در قید حیات بود .
ترجمه کتیبه به فارسی به نقل از « فرمانهای شاهنشاهان هخامنشی ، رلف نارمن شارپ »
ارشام شاه بزرگ شاه شاهان شاه در پارس پسر آریارمن شاه هخامنشی .
ارشام شاه گوید : اهورمزدا خدای بزرگ که بزرگترین خدا ( است ) مرا شاه کرد . او کشور پارس را که دارای مردم .خوب و اسبان خوب ( است ) بمن عطا فرمود . بخواست اهورمزدا این کشور را دارم .مرا اهورمزدا یار باشدو خاندان مرا و این کشور را که دارم او یاری کند . | 
